Verilerle TOKİ Başvuruları

Türkiye Cumhuriyeti’nin, özellikle dar ve orta gelirli vatandaşların barınma ihtiyacını karşılama hedefiyle attığı adımların merkezinde yer alan Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ), kuruluşundan bugüne milyonlarca insanın hayatına dokunan devasa bir yapıya dönüşmüştür. Peki, bu kurumun tarihsel yolculuğu, misyonu ve ulaştığı rakamlar bize ne anlatıyor?

1. Kuruluş: Bir İhtiyaçtan Doğan Kurum

Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ), 1984 yılında (Turgut Özal dönemi) 2985 sayılı “Toplu Konut Kanunu” ile kurulmuştur. Başlangıçta amacı, o dönemde Türkiye’nin en büyük sorunlarından biri olan konut açığını gidermek, konut piyasasını düzenlemek ve bu alandaki projeleri finanse etmekti. 1984 tarihli “Toplu Konut Kanunu / Mass Housing Law (Law No. 2985)” çerçevesinde kurulan kurum, devletin konut politikasını uygulayan merkezi bir yapı olarak görev yaptı; kuruluşun gerekçesi Anayasa’daki “sağlıklı ve dengeli çevrede yaşama hakkı”na dayanıyordu.

Ancak TOKİ’nin bugünkü “kitlesel konut üreticisi” kimliğini kazanması, 2003 yılında yapılan yasal düzenlemelerle gerçekleşmiştir. Bu yeniden yapılanma ile kurum, doğrudan Başbakanlığa (daha sonra Cumhurbaşkanlığına) bağlanmış ve “Acil Eylem Planı” çerçevesinde sosyal konut üretimine hız vermiştir.

İlk Çalışmalar: 2003 Sonrası Yeni Dönem

TOKİ’nin 1984-2002 arasındaki ilk dönemi, daha çok konut kredilerini finanse eden ve piyasayı düzenleyen bir rol üstlenmişti. Bu nedenle, bugünkü anladığımız anlamda kitlesel bir “ilk proje”den ziyade, çeşitli finansman modelleri uygulanmıştır.

Kurumun sosyal konut üreticisisi olarak asıl faaliyeti 2003 yılındaki yeniden yapılanma ile başlamıştır. Bu yeni dönemin ilk adımları, “Acil Eylem Planı” kapsamında Türkiye’nin birçok ilinde eş zamanlı başlatılan projelerle atılmıştır. Tek bir “ilk proje” ve “adet” belirtmek yerine, bu dönemin başlangıcını, 81 ilde düşük ve orta gelirli vatandaşlara yönelik bir konut seferberliği olarak tanımlamak daha doğrudur.

1984–2002 döneminde TOKİ’nin kayıtlara geçen erken üretimi ve kredi destekleriyle ilgili veriler şöyle: bu dönemde kurum 43.145 konut üretti ve 940.000’e yakın kredi desteği sağladı (resmi kurum anlatımlarına göre). Bu dönem TOKİ’nin örgütsel yapısındaki ve finansmanındaki dönüşümlerin yaşandığı dönemdi.

TOKİ’nin büyük ölçekli ve kamuya görünür ilk uygulamaları içinde, afet sonrası yeniden inşa ve gecekondu dönüşümü projeleri öne çıktı; örneğin Erzincan depremi sonrası yeniden yapılanma TOKİ tarafından yürütülen erken ve ödüllü uygulamalardan biri oldu (TOKİ’nin uluslararası ödüllerinden biri bu tür çalışmalar dolayısıyla verilmiştir). Bu tür afet/yeniden yapılanma işleri TOKİ’nin erken dönem yetkinlik alanlarından sayılır.

3. TOKİ’nin Misyonu: Barınma Hakkından Planlı Şehirleşmeye

TOKİ’nin resmi misyonu, kâğıt üzerinde basit görünse de çok katmanlıdır. Kurumun temel amacı;

• Dar ve orta gelirli, konut sahibi olma imkanı kısıtlı olan vatandaşlara yönelik nitelikli, güvenli ve ekonomik olarak ulaşılabilir konutlar üretmek.
• Gecekondu bölgelerinin dönüşümünü sağlayarak (kentsel dönüşüm) şehirlerin planlı bir şekilde gelişmesine katkıda bulunmak.
• Afet riski taşıyan bölgelerde güvenli yaşam alanları oluşturmak ve afet sonrası kalıcı konut ihtiyacını hızla karşılamak.
• Yatay mimariyi, mahalle kültürünü ve yöresel mimari özellikleri koruyan projelerle şehirlerin kimliklerini güçlendirmek.

TOKİ’nin görev tanımı ve misyonu özetle şöyle ifade edilebilir:

• Sosyal konut üretimi: Düşük ve orta gelir gruplarına yönelik uygun fiyatlı ve sağlıklı konut sağlamak.
• Kentsel dönüşüm / gecekondu ıslahı: Plansız, sağlıksız yerleşimlerin dönüştürülmesi, altyapı ve sosyal donatıların sağlanması.
• Afet konutları ve yeniden inşa: Deprem/afet sonrasında hızlı konut çözümleri üretmek.
• Kamu kurumlarına konut ve sosyal altyapı üretme: Okul, cami, sağlık tesisi gibi sosyal donatılarla birlikte projeler üretmek.

TOKİ kurumsal dokümanlarında bu amaçlar açıkça belirtilir; kurum aynı zamanda arazi edinme, projelendirme, ihale ve finansman araçlarını kullanarak (satış, kira, geri ödemeler vb.) kendine kaynak yaratır.

4. Bugüne Kadar Tamamlanan Projeler: Milyonluk Hedefler

TOKİ’nin 2003’te başlayan kitlesel üretim hamlesi, Türkiye’nin dört bir yanında somut sonuçlar doğurmuştur.

• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve TOKİ yetkililerinin açıklamalarına göre, kurumun son 22 yılda (2003-2024/2025) ürettiği sosyal konut sayısı 1 milyon 365 bini aşmıştır.
• (Mart 2024 tarihli bir açıklamada bu rakam “1 milyon 340 bin” olarak ifade edilmiştir. Rakamlar sürekli güncellenmektedir.)
• Bu projeler sadece konutlardan ibaret değildir. TOKİ, bu konutlarla birlikte binlerce sosyal donatı (okul, hastane, cami, ticaret merkezi, park) inşaatını da tamamlayarak bütüncül yaşam alanları oluşturmayı hedeflemiştir.

Sosyal altyapı ve kamusal tesisler: TOKİ sadece konut değil; okul, sağlık tesisi, spor salonu, cami, ticaret merkezi gibi binlerce sosyal altyapı projesi gerçekleştirmiştir. Resmi kurumsal broşürlerde TOKİ’nin yüzlerce okul, onlarca hastane, yüzlerce ticaret merkezi ve sosyal donatı projesi başlattığı veya tamamladığı listelenir.

Uluslararası işler ve ödüller: TOKİ, Erzincan depremi vb. çalışmalarıyla uluslararası ödüller kazanmış ve uluslararası projelerde (Afganistan/Endonezya/Pakistan/Somali gibi) afet/yeniden inşa işleri yapmıştır.

Bugüne kadar kullandırılan krediler

5. Yeni Hedef: “Ev Sahibi Türkiye” ve 500.000 Konut Projesi

Sizin de belirttiğiniz “500.000 konut projesi”, TOKİ’nin yakın dönemdeki en iddialı hedeflerinden biridir. Bu hedef, iki ana kampanyada somutlaşmıştır:

a) “İlk Evim, İlk İş Yerim” (2022): Bu proje, Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut hamlesi olarak Eylül 2022’de duyurulmuştur. Hedef, 2023-2028 arasını kapsayan 5 yıllık süreçte toplam 500.000 sosyal konut inşa etmekti.

Bu 5 yıllık hedefin ilk etabı şu verileri içeriyordu:

• 250.000 Sosyal Konut
• 1.000.000 Konut Amaçlı Arsa
• 10.000 İş Yeri (Daha sonra bu hedef 50.000’e çıkarılmıştır)

b) “Ev Sahibi Türkiye” 500 Bin Konut (2025): Kasım 2025 itibarıyla (şu an içinde bulunduğumuz tarih), “Ev Sahibi Türkiye” sloganıyla yeni bir 500.000 sosyal konut kampanyası daha duyurulmuştur. Bu proje, “İlk Evim” projesinden ayrı, yeni bir hamledir.

• Hedef: 81 ilde 500.000 sosyal konut.
• Ödeme: %10 peşinat ve 240 ay (20 yıl) vade.
• Konut Tipleri: Projede 55m² (1+1), 65m² (2+1) ve 80m² (2+1) gibi farklı büyüklüklerde konutlar yer almaktadır.
• Başvurular: 10 Kasım 2025 – 19 Aralık 2025 tarihleri arasında alınmaktadır. Ziraat Bankası – Halkbank – Emlak Katılım üzerinden başvurular kabul edilmektedir.

Bu son proje, hem konut ve kira fiyatlarını dengelemeyi hem de özellikle dar gelirli vatandaşların yanı sıra “genç” kategorisine (18-30 yaş) özel kontenjan ayırarak ev sahibi olmalarını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.